Boekrecensie: 5000 Thaise Uitdrukkingen

Recensie: 5000 Thaise uitdrukkingen…

Titel: ๕,๐๐๐ สำนวนไทย (นับแต่อดีตจวบจนปัจจุบัน)
5000 Thaise uitdrukkingen; van vroeger tot nu! [vrij vertaald]
Auteur: เอกรัตน์ อุดมพร
ISBN: 978-974521855-0

Allereerst wil ik zeggen dat “5000 Thaise uitdrukkingen” werd aanbevolen door David Rubin, ook bekend als DavidandBui van de Thai Language dot com woordenboek-/forumwebsite. Ze hebben een geweldige website! Het heeft een fantastisch online woordenboek, een gratis Thaise woordenboek iPhone app, goede Thaise leermiddelen en een geweldig ondersteunend forum over de Thaise taal.

Ik aarzelde nogal om dit boek te kopen, omdat zowel de uitdrukkingen als de betekenissen allemaal in het Thais zijn. Soms vind ik bij het gebruik van Thaise referentiematerialen dat de gegeven betekenissen de definitie van het woord niet veel duidelijker maken (tenminste niet voor mij).

Mijn angsten waren ongegrond en ik was aangenaam verrast toen ik erdoorheen bladerde. Allereerst was het lettertype makkelijk leesbaar. Het was niet een van die moeilijk leesbare Thaise lettertypen die om de een of andere reden zo populair zijn. Je kent ze wel, zo gestileerd en zo microscopisch klein dat je niet kunt zien of het een ไม้โท of een ไม้หันอากาศ is (of in ieder geval kan ik dat niet, zelfs niet met mijn leesbril op!). Ook merkte ik meteen op dat de betekenissen niet alleen vrij duidelijk waren, maar geschreven op een niveau van Thais waar ik de logische sprong kon maken naar wat de meeste van hen betekenden zonder het woordenboek te hoeven raadplegen. Ik heb gemerkt dat hoe minder je een woordenboek kunt gebruiken en hoe meer je de betekenissen uit de context kunt halen, des te sneller je Thaise begrip verbetert. Er is niets erger dan proberen Thais te lezen, maar voor elk ander woord moet je het woordenboek erbij pakken omdat je dingen leest die ver boven je huidige begripsniveau liggen. Ik denk dat dit boek zou werken voor een gevorderde beginner of laag-intermediate lezer ALS ze het echt willen lezen. Als je een Thaise moedertaalspreker/lezers bij de hand hebt, zou het nog makkelijker zijn!

Het boek is alfabetisch ingedeeld ก-ฮ en er is wat overlap, waarbij een bepaalde uitdrukking meer dan één keer voorkomt vanwege de verschillende manieren waarop het kan worden geformuleerd. De uitdrukkingen die ik in dit artikel ga gebruiken zijn gewoon willekeurig uitgekozen uit degenen die ik heb gemarkeerd, dus ze staan in geen speciale volgorde.

Ik heb de afgelopen vier maanden besteed aan het lezen van dit boek van kaft tot kaft, uitdrukking voor uitdrukking, waarbij ik de uitdrukkingen markeerde die ik kende in vergelijking met een Engelse uitdrukking, die ik nieuw vond, en die zouden “passen” bij de versie van Thais die ik routinematig spreek. Tot nu toe heb ik verschillende honderden van wat ik als mijn favorieten selecteerde door de Thaiz die ik ken laten lezen. Sommige zijn hits, in de zin dat ze deze kennen en gaan citeren zodra ik het begin te zeggen. Daarentegen waren sommige volledige missers, en daarmee bedoel ik mijlenver! Zelfs toen ik probeerde ze in het Thais aan de Thaiz uit te leggen, wisten ze niet wat het betekende. Eén avond zat ik op het trottoir met mijn เพอืนฝูง’s (groep met Thaise vrienden) half dronken en moest ik eigenlijk naar huis gaan, het boek halen en terugkomen om hen te laten zien dat ik de uitdrukking niet ter plekke had verzonnen. Nu toegegeven, dat kan te wijten zijn aan het feit dat ik behoorlijk slecht Thais spreek wat betreft duidelijkheid en dat kan zijn verergerd door half dronken te zijn geweest.

Tijdens de tijd dat ik dit boek heb doorgewerkt, ben ik tot het besef gekomen dat uitdrukkingen “voorwaarde van de mensheid” zijn. Dit zijn dingen die de hele wereld door mensen zijn ervaren, keer op keer, generatie na generatie, en die aanleiding hebben gegeven tot een uitdrukking om het aan elkaar te relateren, ongeacht de taal die ze spreken. Eenmaal rekening houdend met geografie, cultuur, religie en achtergrond, liggen de uitdrukkingen tussen Engels en Thais echt dicht bij elkaar in betekenis. Een paar bizarre voorbeelden zijn; in het Engels hebben we “don’t count your chickens before they hatch”, in het Thais hebben ze “you shouldn’t sell the bearskin before you kill the bear” ไม่ควรขายหนังหมีก่อนฆ่าหมีได้. Dat is een vrij vreemde uitdrukking omdat ik niet eens wist dat er hier beren waren, dat Thaiz berenjacht deden of berenhuiden droegen! Thais heeft de eigenlijke uitdrukking ‘count your chickens’ in อย่านับไข่ก่อนที่แม่ไก่จะออกไข่, meer als “reken de eieren niet voordat de hen ze heeft gelegd”. Een andere die we in het Engels hebben is; “iets is beter dan niets”. Vreemd genoeg zegt Thais; กำขี้ดีกว่ากำตด “Een handvol stront is beter dan een handvol wind”. Hoe je het ook wendt of keert, die uitdrukking draagt dezelfde betekenis met zich mee! Ze hebben ook een “pig in a poke” als ยอมแมวขาย “verf een kat en verkoop het”.

Het lijkt erop dat de meeste, zo niet alle, Thaise gezegden voornamelijk agrarisch van oorsprong zijn. Dit is niet verrassend, aangezien niet veel generaties geleden de meeste mensen in het land boeren waren en een goed deel daarvan is dat nog steeds. Het is niet anders dan de gezegden in het Amerikaans-Engels, waarvan de meeste hun wortels stevig in onze pioniers-/boerenachtergrond hebben. In het Engels hebben we “cotton’s short but the weeds are tall”, in het Thais ข้าวยากหมากแพง “rijst is moeilijk te verbouwen, betelnoot is duur”. Beide verwijzen naar moeilijke tijden. Grappig genoeg heeft Thais de uitdrukking “twee vliegen in één klap slaan”, hoewel ze zeggen ยิงปืนนัดเดียวได้นกสองตัว “één keer met het geweer schieten en twee vogels krijgen”.

Er zijn zo ontzettend veel ‘moet niet-doen’, ‘zou-niet-moeten’ in het boek. Ik bedoel het gedeelte dat begint met อย่า is gewoon verbluffend; in feite zijn het 20 pagina’s aan items! Sommige van de ‘niet-te-doen dingen’ begrijp ik gewoon niet. Hier zijn een paar voorbeelden; อย่ากินขี้ อย่าสี (ร่วมเพศ) หมา wat zich vertaalt als “eet geen stront, heb geen seks met honden”. De betekenis lijkt te zeggen dat er sommige dingen zijn die je niet in het openbaar moet doen, maar privé is dat zelfs verbazingwekkend. อย่าควักเอาลูกตาออกแล้วเอาเมล็ดมะกอกยัด “pluk je oog niet uit en stop je oogkas niet vol met een olijfpit”. De betekenis is als je iets goeds hebt; denk niet dat je het moet vervangen, zelfs niet als het oud is, met iets nieuws. Ze hebben อย่าใช้คนบ้า en อย่าใช้พ่อแม่, de eerste is “gebruik geen gekken” en de betekenis zegt gebruik geen gekken; de tweede is gebruik je vader/moeder niet. Hoe dan ook, je begrijpt het wel. Sommige zijn zo bizar dat ik me afvraag wie er ooit zou overwegen dat in eerste instantie te doen. Hebben zoveel mensen dit gedaan dat ze idiomen moesten verzinnen om mensen ervoor te waarschuwen?

Het is ook niet verrassend dat VEEL van de gezegden gebaseerd zijn op klasse/gezicht (of zo komen ze op mij over); gezien hun voorliefde voor het netjes plaatsen van iedereen op een soort mythische succesladder en hun fixatie op geven, verkrijgen, niet verliezen en gezichtsbehoud. Ook lijkt er een echte neiging te bestaan om vrouwen te vertellen hoe ze zich moeten gedragen in relatie tot hun echtgenoten, met een overweldigend aantal. Echter, ik zag niet veel idiomen die de andere kant op gingen en echtgenoten vertelden hoe ze zich tegenover hun vrouw moesten gedragen!

Er is ook een TON aan boeddhistische gerelateerde zaken in te vinden. Dus, als dat soort filosofische, maar toch omslachtige gezegden je aanspreken, dan is dit boek zeker iets voor jou. Het is niet dat ik die idiomen niet leuk vind, dat doe ik, en ze zijn goed. Het is mij verteld, als je een van die idiomen nailt met een Thai; dan heb je zeker een voordeel. Het is alleen dat veel van hen veel te omslachtig zijn om in een gesprek te gooien.

Voor mij moet een uitdrukking een aantal criteria voldoen; het moet relevant zijn voor waar ik het over heb, het moet kort genoeg zijn om zonder aarzeling te kunnen uitspreken EN het moet het punt dat ik probeer te maken met die uitdrukking overbrengen zonder dat ik meer dan die uitdrukking hoef te zeggen.

Er zijn enkele echt grappige over het doen van iets puur om het gedaan te krijgen zonder aandacht voor kwaliteit zoals เหมือนหมาเลียน้ำร้อน “als een hond heet water likt” en เหมือนลิงล้างก้น “als een aap zijn kont wast”. Ze hebben een TON aan domme/dommetje vergelijkingen ook zoals สมองหมาปัญญาควาย “hersenen van een hond, intelligentie van een buffel”. Ik vond มาไทยไปฝรั่ง ook erg grappig voor iemand die “constant te laat op het werk verschijnt, maar precies op tijd vertrekt”.

Hoewel dit een geweldig boek is dat vol staat met wijsheden, is waar het echt tekortschiet; er zou enige aanduiding moeten zijn die je vertelt of een uitdrukking oud, gewoon oud, of enigszins eigentijds is. Er is niets dat je vertelt welke diamanten zijn en welke kolen, het is bijna volledig een kwestie van toeval. Sommige van de uitdrukkingen die ik bij de Thaiz voorbij heb laten gaan, zouden zeggen: “wow, dat heb ik niet meer gehoord sinds mijn grootvader nog leefde!” Voor mij is zo’n uitdrukking een blijvertje. Vooral omdat ik oud ben en ik niet de moderne jeugdtaal wil gebruiken aangezien ze niet leeftijdsappropriate zijn. Het viel me eigenlijk een beetje tegen om te horen dat sommige van de gezegden niet meer worden gezegd. De jongere gasten die bij me zitten, hadden nooit van veel van hen gehoord, maar ze waren het er allemaal over eens dat ze waarde hadden. Er staan enkele echt goede gezegden in het boek en ik zou het jammer vinden als ze verloren gaan in de moderne tijd.

Wat mij meteen opviel, was dat er VEEL vergelijkingen waren in relatie tot iemands persoonlijkheid (of status in het leven) door middel van dieren. Ze hebben เข้าฝูงกาต้องเป็นกา “betreed een zwerm kraaien en word een kraai”, omgekeerd hebben ze เข้าฝูงหงส์ต้องเป็นหงส์ “betreed een zwerm zwanen en word een zwaan”. Natuurlijk liggen beide dicht bij het gezegde “soort zoekt soort”. Ze zeggen ook dat kraaien niet gemengd moeten worden met zwanen, en als dat geen subliminaal elitaire opmerking is, weet ik niet wat het wel is. Op een school die ik regelmatig bezoek, leren de leraren dat oude gezegde “als je in Rome bent, doe je zoals de Romeinen” met de Thaise uitdrukking เข้าเมืองตาหลิ่วต้องหลิ่วตาตาม “betreed een stad van scheel kijkende mensen, dan moet je ook scheel kijken”. Ik zei tegen een van de leraren dat ze het kraaien-idioma moesten gebruiken; เข้าฝูงกาต้องเป็นกา. Ze zei: “oh Tod, dat kunnen we niet doen, want hier hebben we alleen zwanen!” Ik vond het een geweldige comeback, vooral gezien hoeveel gedoe ik waarschijnlijk ben voor die leraren.

Ze hebben ook veel van dezelfde vergelijkende idiomen die we in het Engels hebben; “zwart als steenkool” ดำเหมือนถ่าน, “zwart als buskruit” ดำเหมือนดินปืน, “zwart als een kraai” ดำเหมือนอีกา, “wit als katoenpluis” ขาวเรากับปุยฝ้าย, “wit als het merg van een bananenboom” ขาวเรากับหยวก. De meeste van hun “hard als” zijn hetzelfde; “hard als spijkers” แข็งเหมือนตะปู, “hard als diamant” แข็งเหมือนเพชร, “hard als een steen” แข็งเหมือนหิน. Ze hebben ook “donker als eendenlever” ดำตับเป็ด, “zwart als een banaan die je bedekte en vergat” ดำเหมือนกล้ยวหมกลืม en “zwart als de bodem van een rijstpot” ดำเหมือนดินหม้อ. Er zijn ook veel mooi als een… en lelijk als een… idiomen. Als je rijk bent of een meisje van hoge status bent die met een arme jongen trouwt, นางฟ้ากับหมาวัด “engel met een tempelhond”, omgekeerd, lijkt het alsof als een arm meisje met een rijke man van hoge status trouwt, ze een หนูตกถังข้าวสาร “muis die in een tank met ongekookte rijst is gevallen” is. Voor het idioma “je kunt niet vechten tegen het stadhuis” hebben ze กินขี้หมาดีกว่าค้าความกับราชการ, wat heel dichtbij komt, ook al vind ik dat het de aangeboren angst voor autoriteit bij de Thai sterker bevordert dan bij ons.

Een die ik best grappig vond was “iemand vervloeken als een kip die het oog van een rat pikt” ด่าเหมือนไก่เจาะตาหนู, wat betekent dat je er gewoon mee doorgaat. Een paar goede als je voedsel aangeboden krijgt dat niet al te lekker is, zijn “beter dan aarde eten” ดีกว่ากินดิน en “beter dan met een stok op de mond geslagen worden” ดีกว่าไม้ดีดปาก. “Sla toe als het ijzer heet is” of doe wat gedaan moet worden wanneer het gepast is, zou zijn กินแกงเมื่อร้อน “eet curry als het heet is” of ตีเหล็กเมื่อแดง “smeed metaal als het rood is”.

Niet verrassend heeft Thai net zo veel idiomen met betrekking tot seks als wij. Er is กุหลาบริมทาง “roos aan de rand van het pad”, ดอกไม้ใกล้ทาง betekent hetzelfde maar gebruikt bloem, er is ไก่หลง een “verloren kip” en voor een man is er จับไก่หลง “vang een verloren kip” en “sla de rijstpot” ตีหม้อ. Voor iets dat veel eerder eindigt dan verwacht hebben ze “de mus had niet eens de kans om water te drinken” นกกระจอกไม่ทันกินน้ำ. Ze hebben “een mooie boom ontmoeten als de bijl bot is” เจอไม้งาม เมื่อยามขวานบิ่น, wat betekent dat je iemand moois ontmoet terwijl je anderszins druk bent. Voor een huwelijk dat snel is mislukt hadden ze ก้นหม้อไม่ทันดำ “de bodem van de rijstpot had geen kans om zwart te worden”. Voor een vrouw die, uhm, energiek is, hebben ze ไฟแรงสูง “hoge spanning”!

Dit begint een lange boekrecensie te worden, maar ik wilde jullie een voorproefje geven van wat het boek kan opleveren. Geloof me, er zit een HELEBOEL waardevol materiaal in. Ik heb er wat van toegepast tijdens taxiritten, gesprekken met Thaien die ik nog nooit had ontmoet en zonder uitzondering fleuren ze op. Ze vragen hoe ik dat wist en dan beginnen we te praten over dit of dat. Het is zonder twijfel de beste ijsbreker die ik ooit ben tegengekomen.

Cat stelde voor dat ik een vervolg schrijf met een lijst van idiomen en hun betekenissen. Dus, als jullie denken dat het waardevol is om “Thaise idiomen volgens Tod” te leren. Laat het me weten, ik zal ze voor jullie opstellen.

Tod Daniels | toddaniels op gmail punt com

Advertentie