This article was originally posted on WomenLearnThai.com.
Idioma Tailandés Cultura Tailandesa: Hablar tailandés en tiempos…
Para evitar hablar sobre el último golpe que acababa de dar al agua en el hoyo 3 la semana pasada, empecé a charlar con mi compañero de golf, un antiguo colega profesor de inglés, sobre algo mucho más interesante que intentar encontrar mi bola: la gramática tailandesa.
Sé que has escuchado a menudo las afirmaciones de los alumnos extranjeros no tan bien informados de tailandés que «el tailandés no tiene gramática», o «no hay tiempos en tailandés». Así que nos pusimos a pensar, ¿qué tan precisas son estas afirmaciones?
Pensé en todos los tiempos verbales en inglés que tenemos (otros idiomas tienen aún más), como: presente simple, presente continuo, pasado, futuro, futuro continuo, presente perfecto, pasado perfecto, y voz pasiva. Entonces tuve uno de esos momentos de «¡ah-ha!». Me di cuenta de que también podrías decir todos estos tiempos en tailandés. Simplemente no agregan un «ed», un «en» o un «ing» al final de sus verbos. Hacen sus tiempos a su manera tailandesa.Verbos:Esos comentarios sobre que el tailandés no tiene tiempos probablemente provienen del hecho de que en inglés los verbos cambian según sus tiempos, look, looked, eat, ate, eaten, etc. Tenemos que cambiar el verbo dependiendo de quién está hablando y cuándo. En tailandés los verbos no cambian nunca. Son las palabras alrededor de ellos las que cambian.Palabras especiales de tiempo:En tailandés, la mayoría de los tiempos requerirán “palabras especiales de tiempo” en lugar de terminaciones especiales para los verbos. Estas palabras a veces tienen su propio significado y a veces están ahí solo para llevar una marca de tiempo. Hemos listado algunas de ellas en los ejemplos de tiempos.Negativos:A veces las oraciones afirmativas y las negativas se forman de manera ligeramente diferente con palabras especiales o un orden de palabras diferente, así que hemos dado ejemplos de ambas.
Nota: Solo estamos dando unos pocos verbos como ejemplos, pero cualquier verbo tailandés se puede sustituir en los esquemas. Los ejemplos dados son solo algunas de las formas de usar estos tiempos. El tailandés, siendo un idioma robusto, tiene muchas formas de decir lo mismo.
Veamos algunos ejemplos sobre cómo traducir estos tiempos ingleses al tailandés.
Presente simple…
En inglés este tiempo probablemente está mal nombrado. Es realmente el tiempo que usamos al hablar de algo que siempre hacemos, o que usualmente hacemos, no algo que estamos “haciendo” en este momento. En tailandés se utiliza de la misma manera, pero también se puede usar para algo que estamos haciendo “ahora”.
Algunas palabras tailandesas que podemos usar con el presente simple son:
Él juega al fútbol (a menudo).
Cada día: ทุกวัน /túk-wan/
A menudo: บ่อยๆ /bòi-bòi/
Usualmente: โดยปกติ /doi-bpà-gà-dt/
Él juega al fútbol (a menudo).
เขาเล่นฟุตบอลบ่อยๆ
kăo lên fút-bon (bòi-bòi)
Él no juega al fútbol (a menudo).
เขาไม่เล่นฟุตบอล (บ่อย)
kăo mâi lên fút-bon (bòi)
Yo (usualmente) como arroz.
(โดยปกติ) ฉันทานข้าว
(doi-bpà-gà-dtì) chăn taan kâao
Yo (usualmente) no como arroz.
(โดยปกติ) ฉันไม่ทานข้าว
(doi-bpà-gà-dtì) chăn mâi taan kâao
Visitamos a nuestros amigos (cada día).
พวกเราไปเยี่ยมเพื่อน (ทุกวัน)
pûuak-rao bpai yîiam pêuan (túk-wan)
No visitamos a nuestros amigos (cada día).
พวกเราไม่ไปเยี่ยมเพื่อน (ทุกวัน)
pûuak-rao mâi bpai yîiam pêuan (túk-wan)
https://www.expatden.com/wlt/audio/we-dont-visit-our-friends-every-day.mp3
Presente continuo…
Este es el tiempo en inglés que usamos al hablar de lo que estamos haciendo “ahora”. En tailandés tenemos dos tiempos para “ahora”, pero este quizás le da un poco más de énfasis; algo así como “justo ahora”.
Para la forma negativa, usa la negativa del presente simple.
Algunas palabras tailandesas que podemos usar con el presente continuo son:
Ahora: ตอนนี้ /dton-née/
Justo ahora: เดี๋ยวนี้ /dĭeow née/
En este momento: เวลานี้ /wee-laa-níi/
Palabra especial de tiempo: กำลัง /gam-lang/
Él está jugando al fútbol (ahora).
เขากำลังเล่นฟุตบอล (ตอนนี้)
kăo gam-lang lên fút bon (dton-née)
Yo estoy comiendo (justo ahora).
ฉันกำลังทานข้าว (เดี๋ยวนี้)
chăn gam-lang taan kâao (dĭeow née)
Estamos visitando a nuestros amigos (en este momento).
(เวลานี้) พวกเรากำลังเยี่ยมเพื่อน
(wee-laa-níi) pûuak-rao gam-lang yîiam pêuan
https://www.expatden.com/wlt/audio/tense-we-are-visiting-our-friends.mp3
Pasado…
El inglés tiene muchas maneras de expresar acciones en el pasado. La frase «used to» también se utiliza para acciones pasadas en inglés. En tailandés, necesitarías agregar una o dos palabras de explicación sobre cuándo ocurrió algo.
Hay muchas palabras para el pasado. Algunas que usamos aquí son:
Ya: แล้ว /láew/
Esta mañana: เมื่อเช้านี้ /mêua cháao-née/
Solía: เคย /koie/
Todavía: ยัง /yang/
Palabras especiales para el tiempo pasado:
ได้ /dâai/
แล้ว /láew/
ยัง /yang/
เคย /koie/
Él jugó al fútbol.
เขาเล่นฟุตบอล
kăo lên fút-bon
Él no jugó al fútbol.
เขาไม่ได้เล่นฟุตบอล
kăo mâi dâai lên fút bon
Yo (ya) he comido.
ฉันได้ทานข้าว (แล้ว)
chăn dâai taan kâao (láew)
No he comido (todavía).
ฉัน (ยัง) ไม่ได้ทานข้าว
chăn (yang) mâi dâai taan kâao
Visitamos a nuestro amigo (esta mañana).
พวกเราไปเยี่ยมเพื่อน (เมื่อเช้านี้)
pûuak-rao bai yîiam pêuan (mêua cháao-née)
No visitamos a nuestro amigo (esta mañana).
(เมื่อเช้านี้) พวกเราไม่ได้ไปเยี่ยมเพื่อน
(mêua cháao-née) pûuak-rao mâi dâai bai yîiam pêuan
Ella solía estudiar inglés.
เขาเคยเรียนภาษาอังกฤษ
kăo koie rian paa-săa ang-grìt
Ella nunca estudió inglés.
เขาไม่เคยเรียนภาษาอังกฤษ
kăo mâi koie rian paa-săa ang-grìt
https://www.expatden.com/wlt/audio/tense-she-never-studied-english-2.mp3
Futuro…
Para el futuro, usualmente agregaremos una o dos palabras para precisar más el tiempo. De nuevo, hay muchas palabras para el futuro. Algunas que usamos aquí son:
Cuando brille el sol
เมื่อแดดออก
mêua dàet-òk
Mañana por la mañana
พรุ่งนี้เช้า
prûng-née cháao
La próxima semana
สัปดาห์หน้า
sàp-daa-nâa
Palabra especial para el futuro: จะ /jà/
Él jugará al fútbol (cuando brille el sol).
เขาจะเล่นฟุตบอล (เมื่อแดดออก)
kăo jà lên fút bon (mêua dàet òk)
Él no jugará al fútbol (cuando brille el sol).
เขาจะไม่เล่นฟุตบอล (เมื่อแดดออก)
kăo jà mâi lên fút bon (mêua dàet òk)
Yo comeré (mañana por la mañana).
ฉันจะทานข้าว (พรุ่งนี้เช้า)
chăn jà taan kâao (prûng-née cháao)
Yo no comeré (mañana por la mañana).
ฉันจะไม่ทานข้าว (พรุ่งนี้เช้า)
chăn jà mâi taan kâao (prûng-née cháao)
Visitaremos a nuestro amigo (la próxima semana).
พวกเราจะไปเยี่ยมเพื่อน (สัปดาห์หน้า)
pûuak-rao jà bai yîiam pêuan (sàp-daa-nâa)
No visitaremos a nuestro amigo (la próxima semana).
พวกเราจะไม่ไปเยี่ยมเพื่อน (สัปดาห์หน้า)
pûuak-rao jà mâi bai yîiam pêuan (sàp-daa-nâa)
https://www.expatden.com/wlt/audio/tense-wont-visit-our-friend.mp3
Futuro continuo…
En inglés usamos mucho las palabras “going” y “going to” o simplemente añadimos un “ing” al verbo. El tailandés es casi tan simple y generalmente indica algo que estamos a punto de hacer.
Para lo negativo utiliza el tiempo futuro regular negativo.
Palabra especial para el tiempo: กำลังจะ /gam-lang jà/
Él está a punto de jugar al fútbol.
เขากำลังจะเล่นฟุตบอล
kăo gam-lang jà lên fút-bon
Estoy a punto de comer.
ฉันกำลังจะทานข้าว
chăn gam-lang jà taan kâao
Estamos a punto de visitar a nuestros amigos.
พวกเรากำลังจะไปเยี่ยมเพื่อน
pûuak-rao gam-lang jà bai yîiam pêuan
https://www.expatden.com/wlt/audio/tense-we-going-just-about-visit-friends.mp3Presente perfecto:El pretérito perfecto en inglés se usa para una acción en el pasado que podría haber sido completada o que aún podría estar en curso. A veces, requeriría palabras adicionales como explicación de cuándo ocurrió algo. En tailandés casi siempre se necesitarían palabras en la oración que lo expliquen más completamente.
Algunas palabras de tiempo que utilizamos aquí son:
Muchas veces
บ่อยครั้ง
bòi kráng
Ya hoy
วันนี้… แล้ว
wan-née … láew
Durante la semana
ตลอดสัปดาห์
dtàlòt sàp-daa
Durante … años
… ปีแล้ว
… bpii láew
Esta semana
อาทิตย์นี้
aa-tít-níi
Palabras de tiempo especiales:
ได้ /dâai/
เคย /koie/
แล้ว /láew/
ยัง /yang/
Ha jugado al fútbol (muchas veces).
เขาเล่นฟุตบอล (บ่อยครั้ง)
kăo lên fút bon (bòr-yá-kráng)
Nunca ha jugado al fútbol.
เขาไม่เคยเล่นฟุตบอล
kăo mâi koie lên fút-bol
Ya he comido hoy.
วันนี้ฉันทานข้าว (แล้ว)
wan-née chăn taan kâao (láew)
No he comido (todavía) hoy.
วันนี้ฉัน (ยัง) ไม่ได้ทานข้าว
wan-née chăn (yang) mâi dâai taan kâao
Hemos visitado a nuestros amigos (durante la semana).
พวกเราไปเยี่ยมเพื่อน (ตลอดสัปดาห์)
pûuak-rao bai yîiam pêuan (dtàlòt sàp-daa)
(Esta semana) no hemos visitado a nuestros amigos.
(อาทิตย์นี้) พวกเราไม่ได้ไปเยี่ยมเพื่อน
(aa-tít-níi) pûuak-rao mâi dâai bai yîiam pêuan
Ha estudiado inglés (durante cinco años).
เขา (เคย) เรียนภาษาอังกฤษ (ห้าปีแล้ว)
kăo (koie) rian paa-săa ang-grìt (hâa bpee láew)
Nunca ha estudiado inglés.
เขาไม่เคยเรียนภาษาอังกฤษ
kăo mâi koie rian paa-săa ang-grìt
https://www.expatden.com/wlt/audio/tense-she-never-studied-english.mp3
Pretérito pluscuamperfecto…
El pretérito pluscuamperfecto es uno de esos tiempos que el inglés podría probablemente prescindir (y es casi imposible de enseñar a estudiantes tailandeses) ya que tenemos otras formas de decir lo mismo. Se usa normalmente cuando una cosa ocurrió en el pasado antes que otra. En tailandés necesitaremos explicar un poco.
Las palabras de tiempo que se usan aquí son:
Antes de que él corriera, antes de correr
ก่อนวิ่ง
gòn wîng
Luego nos encontramos
แล้วเราเจอกัน
láew rao jəə-gan
Él se enfermó
เขาเริ่มไม่สบาย
kăo rêrm mâi sà-baai
Antes de que ella pudiera hablar bien
ก่อนที่เขาพูดเก่ง
gòn têe kăo pôot gèng
Palabras de tiempo especiales:
เคย /koie/
แล้ว /láew/
ก่อน /gòn/
หลังจาก /lăng jàak/
Él había pateado la pelota (antes de que corriera, antes de correr).
เขาเตะลูกบอล (ก่อนวิ่ง, ก่อนเขาวิ่ง)
kăo dtè lôok bon (gòn wîng, gòn kăo wîng)
Yo había comido (y luego nos encontramos)
ฉันทานข้าว (แล้วเราเจอกัน)
chăn taan kâao (láew rao jəə-gan)
Ya habíamos visitado a nuestro amigo (cuando él se enfermó).
หลังจากพวกเราเยี่ยมเพื่อนแล้ว (เขาเริ่มไม่สบาย)
lăng jàak pûak rao yîam pêuan láew (kăo rêrm mâi sà-baai)
Ella había estudiado inglés durante 5 años (antes de que pudiera hablar bien).
เขา (เคย) เรียนภาษาอังกฤษห้าปี (ก่อนเขาพูดเก่ง)
kăo (koie) rian paa-săa ang-grìt hâa bpee (gòn kăo pôot gèng)
https://www.expatden.com/wlt/audio/tense-she-had-studied-english-5-years-before-she.mp3
Voz pasiva…
Este siempre es un tiempo divertido de usar. Los niños (y algunos adultos) lo usan para desviar la atención de sí mismos y lo que “hicieron” y convertirlo en algo que “fue hecho” (por alguien). «Golpeé la pelota de golf en el agua” se convierte en «la pelota de golf fue golpeada en el agua (por mí).» «Robé el dinero» se convierte en «el dinero fue robado (por mí)», etc. El tailandés tiene algunas formas interesantes de producir este patrón, pero como en inglés no todos los verbos son candidatos para la voz pasiva («El inglés fue estudiado por mí», no es una oración muy buena, ¿verdad?)
La palabra que más se usa en inglés con la voz pasiva es «por» para indicar quién realizó la acción. El tailandés también la usa.
Por: โดย /doi/
Palabras especiales para el tiempo:
ถูก /tùuk/
โดน /dohn/
La pelota fue pateada.
ลูกบอลถูกเตะ
lôok bon tùuk dtè
La pelota no fue pateada.
ลูกบอลไม่ถูกเตะ
lôok bon mâi tùuk dtè
Él fue golpeado (por la pelota).
เขาโดนกระแทก (โดยลูกบอล)
kăo dohn grà-tâek (doi lôok bon)
Él no fue golpeado (por la pelota).
เขาไม่โดนกระแทก (โดยลูกบอล)
kăo mâi dohn grà-tâek (doi lôok bon)
https://www.expatden.com/wlt/audio/tense-he-wasnt-struck-by-ball.mp3
Los tiempos simplificados…
Para nosotros acostumbrándonos a hablar tailandés en diferentes tiempos, hay una manera menos sofisticada pero bastante fácil de decir casi todo lo que necesitamos decir. Simplemente usa el verbo y agrega algunas palabras de tiempo después si necesitas ser más específico. Cada tiempo comienza de la misma manera.
Yo como (todos los días)
ผมทานข้าว (ทุกวัน)
pŏm taan kâao (túk wan)
Yo no como (todos los días)
ผมไม่ทานข้าว (ทุกวัน)
pŏm mâi taan kâao (túk-wan)
Yo comí (ayer)
ผมทานข้าว (เมื่อวานนี้)
pŏm taan kâao (mêua waan née)
Yo no comí (ayer)
ผมไม่ทานข้าว (เมื่อวานนี้)
pŏm mâi taan kâao (mêua-waan-née)
Yo comeré (mañana).
ผมทานข้าว (พรุ่งนี้)
pŏm taan kâao (prûng-níi)
Yo no comeré (mañana).
ผมไม่ทานข้าว (พรุ่งนี้)
pŏm mâi taan kâao (prûng-níi)
Ya he comido.
ผมทานข้าว (แล้ว)
pŏm taan kâao (láew)
No he comido (todavía).
ผม (ยัง) ไม่ทานข้าว
pŏm (yang) mâi taan kâao (láew)
Así que la próxima vez que alguien te diga que el tailandés no tiene tiempos, podrías diferir.
Esto fue escrito por Hugh Leong.
นี่เขียนโดยฮีวลีออง
nêe kĭan doi Hugh Leong
Y ojalá lo hayas leído.
และหวังว่าคุณได้อ่านแล้ว
láe wăng wâa kun dâai àan láew
https://www.expatden.com/wlt/audio/tense-hopefully-youve-read-it.mp3
Apéndice (más formas de expresar tiempos en tailandés)…
Después de publicar lo anterior, he estado escuchando lo que dice la gente y se me ocurrieron algunas ideas más.
Otra forma de hablar tailandés en tiempos es usar las palabras de tiempo «en el presente», «en el pasado» y «en el futuro». Con estas palabras de tiempo necesitaremos usar la palabra auxiliar tailandesa «en» ใน /nài/.
Aquí hay algunos ejemplos:
Presente
ปัจจุบัน
bpàt-jù-ban
Actualmente (ahora mismo, en el presente, en este momento) él juega al fútbol.
ในปัจจุบันเขาเล่นฟุตบอล
nai bpàt-jù-ban kăo lên fút-bon
Pasado
อดีต
à-dèet
En el pasado (antes) él jugaba (solía jugar) al fútbol.
ในอดีตเขา (เคย) เล่นฟุตบอล
nai à-dèet kăo (koie) lên fút-bon
Futuro
อนาคต
à-naa-kót
(En el futuro) él jugará al fútbol.
ในอนาคตเขา (จะ) เล่นฟุตบอล
nai à-naa-kót kăo (jà) lên fút-bon
Me gustaría agradecer a Ajarn Mia (Aprender a hablar tailandés) quien revisó el tailandés por precisión y a Khun Pairoj quien grabó el audio.
Hugh LeongRetirarse a Tailandia
Retirarse a Tailandia: Blog
Libros electrónicos en Tailandia